| ر |
قابت برای دستیابی به کرسیهای مجلس نهم به طور بیسابقهای بسیار زودتر از آنچه انتظار میرفت، آغاز شده است. از هم اکنون بسیاری از نقشهای سیاسی در سطوح عالی قدرت و افراد متنفذ سیاسی در مورد انتخابات مجلس که در اسفند امسال برگزار میشود، اظهار نظر کرده و موضع گرفتهاند. اصولگرایان و جناحهای مختلف درون آن، برای رسیدن به لیست واحد و یا به دست آوردن سهم بیشتر از آن لیست، دست به اقدامات گوناگونی از جمله رایزنی برای تشکیل جبهه و کمیتهی مشترک زدهاند. اصلاحطلبان نیز از ضرورت برگزاری انتخابات سالم و منصفانه و در غیر اینصورت رفتن به سوی عدم مشارکت یا تحریم فعال، سخن به میان آوردهاند. در جمهوری اسلامی همواره انتخابات از اهمیت برخوردار بوده اما چرا انتخابات مجلس نهم از چنین اهمیت خاصی برخوردار گشته است و این وضعیت جدید یا به عبارتی رقابت زودرس انتخاباتی را چگونه میتوان تفسیر کرد؟
1. عدم حضور اصلاحطلبان در انتخابات: پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری و اعتراضهای متعاقب آن، حضور و مشارکت اصلاحطلبان در انتخابات به مسئلهای بسیار پیچیده تبدیل شده است. اصلاحطلبان برای ورود به میدان انتخابات شروطی را مطرح کردهاند که از سوی حاکمیت، امکان قبول و تحقق آن شروط برای ورود آنها به عرصهی رقابت انتخابات مجلس بسیار کمرنگ است و از سوی دیگر بسیاری از اصولگرایان – اگر چه شاید دل خوش چندانی از دولت نهم و دهم نداشته باشند اما در عین حال، تمایل چندانی به تکرار تجربه دولت هفتم و هشتم و مجلس ششم ندارند، لذا به احتمال قوی حضور اصلاحطلبان در انتخابات مجلس ناچیز و بسیار کمرنگ خواهد بود. علاوه بر این، بررسی رفتار انتخاباتی و میزان مشارکت مردم در انتخابات مجلس، به ویژه در شهرهای بزرگ، نشان از آن دارد که سهم اصلاحطلبان از سبد آرای مردم، به طور معنیداری بیشتر از رقبایشان میباشد و در صورت تأیید صلاحیت، به آسانی، اکثریت مجلس را در اختیار میگیرند. این بدان معنی است که در صورت حضور فعال اصلاحطلبان در انتخابات، به همان نسبت شانس اصولگرایان برای ورود به مجلس کم خواهد بود. حال که امکان مشارکت اصلاحطلبان در انتخابات فراهم نیست و امیدی به تحقق شرایط حداقلی خویش ندارند، این امر مخالفان اصلاحطلبان را ذوقزده کرده است و فرصت خوبی به دست جناحهای مختلف اصولگرایان خواهد داد تا در این رقابت درونگروهی و در غیاب رقیبی قدرتمند، با راهیابی به مجلس، سهم خود را از قدرت بیش از پیش افزایش دهند و جایگاه خود را تقویت و تحکیم نمایند.
2. تأثیر آن بر انتخابات ریاست جمهوری آینده: در تاریخ جمهوری اسلامی شاهد آن بودهایم که رئیس جمهور و یا اطرافیان آن، همواره در دور دوم ریاست جمهوری، به دلایل مختلف از جمله حفظ و تداوم حضور خود در قدرت، اهمیت ویژهای برای انتخابات مجلس قائل شدهاند، در مقابل بخشی از حاکمیت و سطوح عالی قدرت، خواهان پایان دادن به قدرت رئیس جمهور و اطرافیانش و یا به قدرت رساندن افراد مورد اعتماد خود بودهاند. در این زمینه میتوان به دو تجربه اشاره کرد: تجربهی هاشمی و تجربهی خاتمی.
الف. تجربهی هاشمی: در سالهای پایانی دور دوم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، میان وی و بخشی از اصولگرایان در مورد لیست مشترک انتخاباتی، برای ورود به رقابتهای انتخاباتی مجلس پنجم، اختلاف نظر پیش میآید و آنگاه که توافق بر سر لیست مشترک حاصل نمیشود، اطرافیان وی تحت عنوان کارگزاران سازندگی، فعالیت انتخاباتی را آغاز میکنند و بخشی از کرسیهای مجلس را به خود اختصاص میدهند. در سالهای بعد، کارگزاران سازندگی در هفتمین انتخابات ریاست جمهوری نیز نقش فعال و تعیینکنندهای ایفا میکنند و به هدف خود که همانا تثبیت و حتی افزایش سهم خود از قدرت بود، دست یافتند.
ب. تجربهی خاتمی: خاتمی نیز همانند هاشمی، در سالهای پایانی دور دوم ریاست جمهوری خویش، در صدد بر آمد تا بخشی از یاران و اطرافیان خود را که بسیاری از آنها در مجلس ششم نیز حضور داشتند، روانهی مجلس هفتم نماید تا بدینوسیله سهم ایشان از قدرت کم نشود. در مقابل، بخشی از حاکمیت که از دوران ریاست جمهوری خاتمی و مجلس ششم و برنامههای سیاسی و فرهنگی ایشان دل خوشی نداشتند، بیکار ننشستند و علیرغم چانهزنی و فعالیتهای کروبی و خاتمی در سطوح عالی قدرت، با رد صلاحیت کردن اکثریت اصلاحطلبان که بخش عمدهای از آنها نمایندهی مجلس نیز بودند، مانع از تکرار تجربهای شدند که منجر به ورود کارگزاران سازندگی به مجلس شد. بدین گونه بود که دولت خاتمی، انتخاباتی را برگزار کرد که شورای نگهبان، میدان انتخابات را از اصلاحطلبان خالی کرده بود.
پ. اکنون احمدینژاد این دو تجربه را در پیش رو دارد. او نیز مانند اسلاف خویش در اندیشهی حفظ و تقویت قدرت خویش در نهادهای سیاسی است و همانند ایشان چشم به انتخابات مجلس و کرسیهای آن دوخته است. در همان حال با مشکلات عدیدهای دست به گریبان است. بسیاری از دوستانش تحت عنوان حلقه و جریان انحرافی تحت فشار هستند که از مراکز قدرت اخراج شوند. حال آیا به مثابه هاشمی میتواند طرفداران و یاران خود را که اکنون جریان و حلقهی انحرافی نام گرفتهاند از سد و مانع شورای نگهبان بگذراند یا همانند خاتمی باید مجری انتخاباتی باشد که در رقابتهایش برای یاران وی جایی در نظر گرفته نشده است؟ در مقام مقایسه، قبل از هر چیز باید گفت که احمدینژاد به لحاظ تجربه، وزن و پیشینهی سیاسی قبل و بعد از انقلاب به پای هیچکدام از اسلاف خویش نمیرسد. هاشمی شخصیتی است که در تأسیس و تثبیت جمهوری اسلامی نقش بیبدیلی داشته است. علاوه بر شخصیت ویژه و هوشمندی سیاسی خاصی که دارد، تمامی سالهای پس از انقلاب، در نقشهای مختلف و مهمی چون جانشین فرماندهی کل قوا، رئیس مجلس، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و ریاست جمهوری انجام وظیفه کرده بود و با چنین سابقه و تجربهای توانست صلاحیت کارگزاران سازندگی را برای ورود به عرصهی رقابتهای انتخاباتی مجلس پنجم تأیید نماید. البته در این میان نباید شخصیت و وزن سیاسی اعضای کارگزاران نیز نادیده گرفته شود. احمدینژاد تقریباً نه تنها هیچکدام از این ویژگیها و سوابق را ندارد و نه تنها با مخالفت جدی اصلاحطلبان روبهرو است بلکه بسیاری از اصولگرایان نیز از همان انتخابات نهم ریاست جمهوری با کاندیداتوری و حمایت از وی مشکل داشتند و اکنون برای پایان روزهای حضور وی در پاستور روزشماری و بهتر آن است گفته شود لحظهشماری میکنند لذا به آسانی تن به تأیید صلاحیت یاران احمدینژاد نمیدهند. اما دورکاری! یازده روزهی احمدینژاد آشکار کرد که به مانند خاتمی در مقابل رد صلاحیت یاران و همفکرانش سکوت نخواهد کرد و احتمالاً مقاومت بیشتری از خود نشان خواهد داد.
3. تأثیرپذیری آن از انتخابات ریاست جمهوری دهم: انتخابات دهم ریاست جمهوری و حوادث پس از آن، وضعیت سیاسی ایران را بسیار پیچیده کرده است. انتخابات مجلس هشتم اولین انتخابات پس از آن است و برای حاکمیت، حضور پر رنگ مردم از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. این حضور هم مصرف داخلی و هم خارجی میتواند داشته باشد. تاریخ جمهوری اسلامی نشان داده است هر گاه میزان مشارکت مردم در انتخابات افزایش داشته است به همان نسبت نیز از تمایل کشورهای خارجی برای اعمال فشار کاسته شده است.
