هونەری شادشەڕ کردن

1.     کارل ڤۆن کلاوزویتس، بیرەمەندی نیزامی لە ڕستەیەکی بە ناوبانگدا بەم شێوەیە دەڵێت( شەڕ درێژەدەری سیاسەتە، بەڵام لە رێگای ترەوە). جیا لە هۆکارە زەینی و بونیادینەکانی سەرهەڵدان و دروست بوون و گەشە کردنی دیاردەیەک بە ناوی (داعش)، رەنگە ئەم رستەیە بتوانێت بەشێک لە هۆکار و چۆنیەتی سەرهەڵدان و چیرۆکی داعشمان بۆ روون بکاتەوە. لە راستیدا سیاسەت لای زۆربەی وڵاتە عەربییەکان  هەمان ئەو شتەیە کە داعش لە گۆڕەپانی شەڕدا بە شێوەیەکی عەینی تر دەیبات بەڕێوە. توندوتیژی بێ سنوور و دروست کردنی ترس و وەحشەت، ترۆر و کوشتنی بە کۆمەڵ و پیاوسالاری و وەستانەوە دژی ئازادی و کۆنەپەرستی و گوێ نەدان بە ماڤە بنەڕەتییەکانی مرۆڤایەتی بە گشتی و دژایەتی رۆشنبیران و جیاوازییەکان لە تایبەتمەندییە بەرچاو و زەقەکانی سیاسەتی دەسەڵاتدارانی ناوچەکەیە کە داعش لە گۆڕەپانی شەڕدا بە شێوەگەلێکی تر پیشانیان دەدات و دەیانخاتە روو. لە ماوەی چەند مانگی رابردودا کە دونیا شاهید و بینەری سەر‌هەڵدانی داعش بووە، ئەم گروپە پێی خستۆتە هەر شوێنێک، بە شێوەیەکی بەردەوام و پێش هەموو شتێک لە هەوڵی پێناسەکردنی (ئەویدی) گەلێکدا بووە بۆ خۆی تا بتوانێت لە رێگایانەوە شووناسی مەرگباری خۆی بچەسپێنێت: سەرەتا شیعەکان لە عێراق و سوریا و دواتر ئێزیدییەکان لە شەنگاڵ. لە شەنگاڵ کچان و ژنان و لە هەولێر و کۆبانی کوردەکانی وەک (ئەویدی) بۆ خۆی پێناسە کردوە و دژی ئەمانە توندوتیژی و سەرکوتی بە ڕەوا زانیوە. لەم ماوەیەدا لە هەر شوێنێک کە دەرفەتی بۆ ڕەخساوە  دژی مرۆڤ و مرۆڤایەتی وەستاوەتەوە و سەرکوتی کردوە، کچان و ژنانی دیل کردوە و وەک کوێلە لە بازاڕەکاندا دەیانفرۆشێتەوە، پێش هەموو شتێکیش لە رێگای  دروست کردنی ترس و وەحشەت و پشێوی و کوشتنەوە بە دوای گەیشتن بە ئامانج و مەبەستەکانی خۆیەوە بووە، گروپی داعش باوەڕیان بەم شێوەیە هەیە ( دروست کردنی ترس و وەحشەت لە رێگای توندوتیژییەوە )، ئەمەش وەک ستراتیژی سەرەکی شەڕ  لە هەموو بەرەکاندا بە کاردەهێنن و سوودی لێ دەبینن.

ئەم شێوەیە لە سیاسەت کردن وجوڵانەوە لەگەڵ ئەوی تر، شێوەیەکی ناوازە نییە و بۆ ئەوانەی لە خۆرهەڵاتی ناوەنددا دەژین بە تەواوی ئاشنایە، سەدامیش بەم شێوەیە سیاسەتی دەکرد. خەڵکی کوردستان بە ئێستاشەوە ناتوانن کوشتن و جێنوساید و کوشتنی بە کۆمەڵ و ئەنفال و کیمیابارانی هەڵەبجە لە یاد بکەن، شیعەکان لە باشوری عێراق بە هەمان شێوە بوون بە قوربانی توندوتیژیی بێسنوری سەدام و زیندان و سێدارە و قوربانی زۆریان بە چاوی خۆیان بینی. لە سوریا و تورکیا و میسر و لیبیا و عەرەبستانیش  دۆخەکە کەم تا زۆر بە هەمان شێوە بووە، توندوتیژیی و پیاوسالاری و دژی ئازادی وەستانەوە و لە بەرچاو نەگرتنی مافەکانی ئەوانی تر و سەرکووت کردنیان، لە تایبەتمەندییە سیاسییەکانی دەسەڵاتدارانی ئەم وڵاتانەیە. لە راستیدا شەڕی داعش شتێک نییە جیا لە درێژەدانی هەمان ئەو سیاسەتەی کە ساڵانێکە لە خۆرهەڵاتدا و لە وڵاتە عەربییەکاندا دەچێتە ڕێوە و جیاوازییەکی بنەڕەتی تێدا نابینرێت.

2.     کلاوزویتس ڕستەیەکی تری بە ناوبانگی هەیە کە دەڵێت: (شەڕ ڕەنگە هەندێ جار شتێک زیاتر و هەندێ جار شتێک کەمتر لە شەڕ بێت). شەڕێک کە تووشی خەڵکی کۆبانی بووە لە ڕوانگەیەکەوە، بە گشتی شتەگەلێکی زۆر کەمتری هەیە لە شەڕ و بە تایبەتیش  شەڕێک کە داعش دەستی پێکردوە. هێزەکانی بەرگەری کۆبانی نە تەنیا توندوتیژیی و وەحشەت و ترس  بە کار ناهێنن، نە تەنیا  پیاو سالار ودژی ژن نییەن بەڵکو ژن لایان شوێنێکی بەرزی هەیە و بەو هۆیەشەوە ژنان و کچانێکی زۆر لە هەوڵی  بەرگریدان بۆ کۆبانی و بە شێوەیەکی سەربەخۆ خۆیان رێکخستوە و لە کۆتایشدا بە شەڕێک کە تێیدا بەشدارن شتگەلێکی زۆریان زیادکردوە. لە ڕاستیدا لای شەڕڤانانی کورد ئەم شەڕە درێژەدەری  سیاسەت نییە لە خۆرهەڵاتی ناوەنددا و  جیاوازییەکی بنەڕەتیی لەگەڵ شەڕانی پێشوودا هەیە.

رۆزا لوکزامبورگ، ژنە شورشگێر کە یەکێ لە دەموچاوە ناسراوەکانی فیمینیزمی سوسیالیزمە، کەسایەتی خۆی بەم شێوەیە وەسف دەکات: ( من لە سوچێکی ئارامی ناو باغێکدا، زیاتر خۆم لە ماڵی خۆمدا هەست پێ دەکەم... تا لە کۆنگرەیەکی حیزبیدا... بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هیوادارم لە کاتی ئەنجامدانی وەزیفەکانمدا لە شەڕێکی شەقامە و شەقامدا یان لە زینداندا بمرم. بەڵام من لە ناخی بوون و ویژدانمەوە، زیاتر خۆم بە موڵکی چۆلەکەکان دەزانم تا بە موڵکی هاوڕێکانم). هەواڵ و دیمەنەکانی شەڕڤانانی کورد بە گشتی و ژنان و کچان بە تایبەت ئەوەمان بیر دەخاتەوە کە ڕەنگە کچان و ژنانی بەشداربووی ناو ئەم شەڕە حەز بکەن لە بەرەکانی شەڕ و لە بەرگری لە کۆبانیدا شەهید ببن، بەڵام لە ناخی دڵیانەوە خۆیان زیاتر بە موڵکی موسیقا وسەما و پێکەنین و جوانی و خێزان و خۆشەویستی بۆ منداڵان و دونیای چۆلەکەکانی لوکزامبورگ دەزانن. هەموو دیمەن و هەواڵەکان شاهیدی بۆ ئەوە دەدەن کە لە کاتی شەڕدا ژنانی کۆبانی لەو ڕەهەندە جوانەی خۆیان چاویان نەپۆشاوە، بەڵکو زەقیان کردۆتەوە و پیشانی هەموو دونیاشیان داوە.

شەڕ بە گشتی بەرهەمهێنەری تراژیدیایەکی گەورەیە، بەڵام  بە تایبەت ژنانی شوڕشگێر و بەرگریکەری کۆبانی  لە بەرانبەر ئاڵای ڕەش و دژی ژن و توندوتیژیی داعشەکان، لەگەڵ ئەو هەموو ناشیرینی و خراپیانەی داعش لە نێوان خەڵک و بەرەکانی شەڕدا  لە خۆیان پیشانیان دا، بەڵام ئەم ژنە شورشگیرانەی کۆبانی توانیویانە نوێنەری جۆرێکی تر لە سیاسەت و شەڕ بن کە هێشتا وەک مرۆڤ و بوونەوەرێکی قورس و شاد بە بینینی رۆژێکی هەتاوی یان هەورێکی جوان دلیان شاد و خۆش بێت و چێژی لێ ببینن و شەڕێک نمایشبدەن کە بە وتەی لوکزامبورگ دەکرێت ناوی بنێن (شەڕی شاد). شەڕێک کە تێیدا جوانییەکی هەتاهەتایی تێدا بەرهەمهاتوە و مرۆڤایەتی زیندوو ڕاگرتووە، ئەم پەیامەشی گەیاندۆتە دونیا کە شەڕ لەگەڵ ناشیرینییەکاندا دەکرێت جوان بێت  گەر لە سەر گۆی زەوی بونەوەرانی لاواز و هیچ و پووچ و توندڕە و بوونیان نەدەبوو.

شەڕ لای کچان و ژنانی کوبانی شێوە و دەموچاوێکی تری سیاسەت نیە لە خۆرهەڵاتدا، بەڵکو تەعبیرێکە لە جوانی و بزە و شاد بە سەر بردن، گەر شەڕکەرانی دژی داعش وەک داعش هەمان ستراتیژی توندوتیژ و خوێن ڕشتنيان بە کاردەهێنا بێگومان لە گۆڕەپانی شەردا سەرکەوتو نەدەبوون. داعش توندوتیژی و بێ ڕەحمی و خوێن ڕشتنی گەیاندۆتە ترۆپکی خۆی و لەم رێگایشەوە تا ئاستێکی زۆر گەیشتۆتە ئەوەی دەیەوێت، بەڵام نابێت لە یادیبکەین کە هەرگیز خوێن بە خوێن ناشۆرێت و ئەمەش شێوەیەکی تر و شەڕێکی ترە لە کۆبانی کە تاکو ئێستا ماشێنی شەڕی داعشی وەستاندوە، هیوا وایە هونەری شەڕکردنی شاد لای کچانی بەرگریکەری کوبانی سەرەتایەک بێت بۆ کۆتایی داعش و کردەوەکانیان.

آرمان­گرایی ناکام در نظام آموزشی

1.     در یک نظام اجتماعی، خرده­نظام آموزشی وظایف و کارکردهای اساسی و عمده­ای هم در سطح کلان و هم در سطح خرد بر عهده دارد. جامعه­پذیری، انتقال ارزش­­ها و فرهنگ، ایجاد احساس تعلق و تعهد نسبت به جامعه، ایجاد مهارت و حتی مواظبت و مراقبت از کودکان و نوجوانان در مدارس از جمله این وظایف به شمار می­آیند. بسیاری از جامعه­شناسان کارکردگرا معتقدند در صورتی که نظام آموزشی در ایفای نقشی که دارد به خوبی عمل نکند، آن گاه ممکن است تداوم نظام اجتماعی با مشکل یا مشکلاتی مواجه شود. بسیاری از آمار و تحقیقاتی که در مورد نظام آموزشی ایران منتشر شده است – برای نمونه در مورد فرار مغزها، افت تحصیلی، ترک تحصیل، مدارک تقلبی، پایان­نامه­نویسی پولی، بحران هویت، اعتیاد در مدارس، فرسایش سرمایه­ی اجتماعی و ... نشان می­دهد که این نظام با بحران کارآمدی عمیقی دست به گریبان است و هر روز بیش از پیش از عهده­ی وظایفی که دارد ناتوان­تر می­شود.      

معلمان در طول سال­های گذشته برای ممانعت از به وجود آمدن چنین فضایی و تغییر مطلوب در نظام آموزشی تلاش فراوانی از خود نشان داده­ و در این راه هزینه­های هنگفتی پرداخته­اند تا اول مهر همچنان جان تازه­ای به جامعه ببخشد و سرآغازی باشد تا امیدواری، اعتماد، مهربانی و شور و شوق در جامعه حضور داشته باشد و زمینه­ی مناسبی فراهم آید تا شهروندانی تربیت شوند که بتوانند آینده­ی خوبی را برای این مرزوبوم رقم بزنند. شواهد اما حکایت از آن دارد که فرهنگیان در دستیابی به اهداف خویش ناکام مانده­اند و ابعاد و گستره­ی مشکلاتی که در نظام آموزشی به وجود آمده است رو به افزایش است. حال این پرسش پیش می­آید چرا چنین وضعیت و مسائل به ظاهر لاینحلی در آموزش و پرورش به وجود آمده است؟

2.     جلایی­پور بر این باور است که عامل مؤثر در تکوین پدیده­ی اعتیاد، «سیاست­های آرمان­گرایانه­ی غیر واقع­بینانه» در حکومت ایران است. این اصطلاح به این معنی است که «حکومت ایران با تکیه بر سازمان عظیم بوروکراسی خود و رانت عظیم نفت و با دعوی دینی، آن هم ادعای اصیل­ترین تفسیر از دین، خود را حامل و مجری سیاست­هایی می­دانسته که آن سیاست­ها به لحاظ آرمانی صحت داشته ولی به لحاظ اجرایی غیر واقع­بینانه و غیر عملی بوده است» (جلایی­پور و محمدی؛ 1388: 502). از نظر وی به علت تبلیغ و تکرار مرتب این سیاست­ها در صدا و سیما – علیرغم جدی نگرفتن آن از سوی مردم – برای سیاست­گزاران به «مکانیزمی باورساز» تبدیل می­شود که نتایج ناخواسته­ی زیانباری از جمله گسترش «اعتیاد» را در ایران به دنبال داشته است (همان: 502). نگارنده بر این اعتقاد است که مسائل و مشکلات آموزشی نیز از این منظر قابل تجزیه و تحلیل است. بدین گونه که در نظام آموزشی ایران، آرمان­گرایی غیر واقع­­بینانه­ای وجود دارد که به طور ناخواسته و حتی شاید خواسته، مسائل و مشکلات فراوانی از جمله نادیده گرفتن مطالبات معلمان و در نتیجه فرسایش علاقه و انگیزه­ی ایشان را موجب شده است.  

3.     در دوران اصلاحات، فریاد دادخواهی معلمان در قالب انجمن­های صنفی و حرکت­های منظم و قانونی به گوش مسئولان رسانده شد. اگر چه میان آنچه معلمین مطالبه می­کردند و آنچه به ایشان داده شد، فاصله بسیار بود اما هر چه بود عزم برای تغییری تدریجی در وضعیت فرهنگیان شروع شد و از آن مهمتر به گونه­ای رفتار شد که جایگاه و احترام معلم حفظ شود تا آنجا که در تحقیقی که در آن سال­ها در مورد اعتماد اجتماعی نسبت به اقشار مختلفی چون دانشگاهیان، پزشکان، روحانیون، نیروهای انتظامی و ... انجام شد نتایج به دست آمده، اعتماد مردم به معلمین را به طور معنی­داری بیش از دیگران نشان می­داد.

در سال­های بعد اعتراض و تلاش­های قانونی و به حق معلمان تداوم یافت اما نه تنها مطالبات­شان مورد توجه قرار نگرفت بلکه به آن جنبه­ی امنیتی نیز داده شد: انجمن­های صنفی معلمان تعطیل شدند و هزینه­های بسیاری بر فعالان آن تحمیل شد. همزمان با برخورد امنیتی با فعالان صنفی، دست­اندرکاران و مسئولین، برنامه­ای فرهنگی! برای تخفیف منزلت و جایگاه ویژه­ی معلمان را نیز در دستور کار خود قرار دادند. از یک سو بحث تعطیلات تابستانی مدارس را مطرح کردند و بر حقوقی که معلمان در تابستان می­گیرند اشکال شرعی وارد کردند و پس از آن در ایام تعطیلات تابستانی و نوروز، پیامک­های مختلفی در میان مردم رد و بدل شد که مضمون همگی آنها زیاد بودن تعطیلات معلمان بود. بدین گونه معلمان به عنوان کسانی که حقوقی که می­گیرند اشکال شرعی دارد، به جامعه معرفی شدند و اعتراض­های قانونی و منصفانه­ی آنها را بی­اساس جلوه دادند و تلاش شد تا نه تنها اعتراض معلمین از حمایت­های بدنه­ی جامعه بی­بهره شود بلکه مورد طعن و تمسخر مردم نیز قرار بگیرند. از سوی دیگر به صورت خواسته با ناخواسته، نتیجه­ی برخی از برنامه­های آموزش و پرورش و دولت این بود که میان معلمین اختلاف افکنده شد و بدین وسیله برای انجام اقدام هماهنگ معلمان مشکلاتی ایجاد شود. یکی از این برنامه­ها افزایش برابر حقوق معلمان بدون توجه به مدرک تحصیلی و سابقه­ی سنواتی معلمان بود. ظاهراً با نادیده گرفتن تفاوت­ها سعی در برقراری عدالت و برابری داشتند اما در واقع اختلاف میان معلمان نتیجه­ی آن بود و این اختلاف مانع از آن می­شد تا در اقدامات اعتراضی با یکدیگر هماهنگ باشند.

4.     امروزه در میان نظام­های اجتماعی ایران، نظام آموزشی (آموزش و پرورش) روز به روز بیشتر رو به تحلیل می­رود و مشکلات آن لاینحل­تر به نظر می­آید. افت تحصیلی کم­ترین آسیبی است که در مدارس به چشم می­خورد. فرسایش انگیزه و علاقه هم در میان معلمان و هم در میان دانش­آموزان افزایش فراوانی داشته است. بی­اعتمادی مردم نسبت به نهادهای حکومتی، دامن آموزش و پرورش را نیز  گرفته است و ... . آنچه این وضعیت را به وجود آورده است کمبود امکانات نیست، بحران مدرنیته و دوران جوانی یا فقر اقتصادی و بیکاری نیست. اگر چه این عوامل از اهمیت خاصی برخوردارند اما نمی­توانند علت مؤثر به حساب آیند.

عاملی که به طور مؤثر در پیدایش این وضعیت دخیل بوده است آن است که جلایی­پور تحت عنوان «آرمان­گرایی غیرواقع­بینانه» برای شیوع اعتیاد در ایران از آن سخن به میان آورده است. برای نمونه رئیس سازمان آموزش و پرورش تهران در مصاحبه با تلویزیون مدرسه را «قطعه­ای از بهشت» نامید. حال پرسش اینجاست که آیا واقعاً مدارس از چنین وضعیت آرمانیی برخوردارند؟ واقعیت این است برای دخترانی معصوم در روستایی به نام شین­آباد، مدرسه تبدیل به یک جهنم تمام عیار می­شود و پس از ماه­ها و بلکه سال­ها تا کنون نسبت به رفع مشکلات آن­ها اقدامی جدی به عمل نیامده است. در تهران سیستم گرمایشی یک سوم مدارس خطرناک است، تقریباً 25 درصد مدارس بیش از 40 سال عمر دارند و سقف­شان درحال فروریختن است و 45 دانش آموز دریک کلاس جای داده شده­اند.

در سیاست­های کلی سند تحول بنیادین آمده است که هدف آموزش و پرورش رسیدن به حیات طیبه و پرورش و تربیت انسان­های مؤمن، پرهیزکار، امیدوار، آزادمنش، مسئولیت­پذیر، ظلم­ستیز، خودباور، ایثارگر و ... است. در قسمت باورها و بایدهای دولت تدبیر و امید نیز آمده است که سسبتِ خغ ٥ش آ ٛٔصش ٚپشٚسش، سضذ ٚ ضىٛفب ٣٤ است که «رسالت خطیر آموزش و پرروش، رشد و شکوفایی استعدادهای فطری و فراهم آوردن زمینه­ی تربیت­پذیری دانش­آموزان در تمام ساحت­های وجودی برای دستیابی به مراتبی از حیات طیبه است». واقعیت آموزش و پرورش با این آرمان­ها تفاوت بسیاری دارد: 1/1 درصد از دانش آموزان شیشه مصرف می کنند. 4 درصد هم سابقه یک بار مصرف شیشه دارند. در میان دانشجویان معتاد، 60 درصد مصرف­کنندگان مواد مخدر گفته‌اند که شروع مصرف آن­ها از دوره دانش­آموزی بوده است. در سال 1387 بود قائم­مقام دبیرکل وقت ستاد مبارزه با مواد مخدر از وجود 30 هزار دانش آموز معتاد در کشور خبر می­دهد. همچنین بر اساس طرح شیوع­شناسی مصرف مواد مخدر که در سال 1390 انجام شد میزان مصرف مواد در گروه سنی 15 تا 19 سال معادل 13.56 درصد، گروه سنی 20 تا 24 سال معادل 16.83 درصد، 25 تا 29 سال معادل 14.32 درصد است و باقی مانده این رقم به گروه­های سنی 30 تا 64 سال اختصاص دارد. طبیعی است که گروه سنی 15 تا 19 ساله­هایی که در این آمار به آن­ها اشاره شده است در سن تحصیل هستند که ممکن است در مدارس کشور مشغول به تحصیل باشند یا به علت اعتیاد نباشند و به جای مواد مخدر تحصیل را ترک کرده باشند (سایت تبیان: 10 مهر 1393). علاوه بر این وجود آزار جنسی دانش­آموزان و وجود خشونت در مدارس تأیید می­شود (سایت تابناک: 20 خرداد 1393).  

در زمینه­ی پژوهش نیز وضعیت بر همین منوال است: آموزش و پرورش به عنوان جایگاهی برای توسعه­ی تفکر، تحقیق و پژوهش در نظر گرفته می­شود و در شکل آرمانی آن این گونه توصیف می­شود: تدوین و اجرای نظام حمایت مادی و معنوی از معلمان پژوهشگر با اعطای فرصت­های مطالعاتی و انتشار نتایج تحقیق ایشان؛ ایجاد و توسعه­ی شبکه­ی تحقیقاتی از ستاد تا مدرسه و تخصیص منابع بر اساس نیاز هر منطقه؛ برقراری ارتباط سازمان­یافته با حوزه­­ی علمیه و مؤسسات آموزش عالی و بهره­مندی از پشتیبانی آنان در اجرای طرح­های پژوهشی؛ رصد نتایج بین­المللی در زمینه­ی کیفیت نظام­های آموزشی و برنامه­ریزی؛ ایجاد مرکز اسناد، مدارک و اطلاعات نظام آموزش و پرورش کشور و ... . علیرغم تمام تعارفاتی که با معلمین می­شود بر اساس واقعیت­های موجود معلمین حق و امکان تحقیق ندارند. بدین گونه که بر اساس شرایط و ضوابط شورای عالی آموزش و پرورش عقد قرارداد پژوهشی فقط با اعضای هیئت علمی یا موسسات علمی پژوهشی امکان پذیر است و به این سادگی معلمان از فرایند تحقیق حذف می­شوند و تمامی برنامه­هایی که برای ارتقای سطح پژوهشی معلمان در نظر گرفته شده است از جمله فرصت مطالعاتی و انتشار نتایج تحقیق معلمان، خود به خود از حیز انتفاع ساقط می­شوند.

در زمینه­ی بودجه­ی پژوهشی نیز آرمان­ها با واقعیت­ها تفاوت­های چشمگیری دارد. کل بودجه­ی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش 6 میلیارد تومان است که در مقایسه با آرمان­هایی که برای آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است، رقم بسیار ناچیزی است. علاوه بر این به علل مختلف از جمله عدم اعتقاد به تحقیق و تألیف و کمبود بودجه، در بسیاری از ادارات آموزش و پرورش سازوکار و ساختار مناسب و حتی نامناسبی برای ارزیابی و پاداش مقالات و تألیفات معلمین وجود ندارد.  

5.     واقعیت آموزش و پرورش این است که حدود 98 درصد بودجه­ی آموزش و پرورش صرف حقوق معلمان می­شود و مسائل و مشکلات فراوانی گریبان این نهاد را گرفته و آن را فرسوده ساخته است. تبلیغ و تکرار مرتب آرمان­های آموزشی از یک سو و ناتوانی نظام آموزشی از تحقق آنها نتایج ناخواسته­ی زیانباری برای آموزش و پرورش و معلمان در بر داشته است که فقدان و فرسایش انگیزه هم در میان معلمین و هم در میان دانش­آموزان را در بر داشته است. علاوه بر این، آرمان­گرایی غیر واقع­بینانه موجب شده است جایگاه فرهنگی و معلم در جامعه و سرمایه­ی اجتماعیی که داشت و در سال­های نه چندان دور منحصر به فرد و برجسته بود به تدریج رو به کاهش رود و این نیز به نوبه­ی خود نظام آموزشی را از آرمان­های مورد نظر خود هر چه بیشتر دور سازد.