۱۳۸۸ اسفند ۵, چهارشنبه

بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن!

1. ماوه‌یه‌که‌ پرۆپاگه‌ندا بۆ هه‌لبژاردن له‌ ئێراق ده‌ستی پێکردوه‌ و کوردیش به‌ گه‌رمی به‌شداری ئه‌م پرۆسه‌یه‌. کاناله‌ ته‌له‌ویزیۆنییه‌کان ته‌قریبه‌ن به‌رنامه‌ی ئاساییان نیه‌ و هه‌رکام به‌ جۆرێک و بۆ لیستێک ته‌بلیغ ئه‌که‌ن. دیاره‌ هه‌ڵبژاردن بۆ دامه‌زراندنی سیستمێکی دێمۆکراتیک زۆر گرنگه‌ و هه‌ندێک له‌ بیرمه‌ندانی سیاسی به‌ دڵی دێمۆکراسی ناوبرده‌ی ئه‌که‌ن. له‌ رووی ئه‌وه‌ی که‌ دێمۆکراسی بۆ ئاکام و ئه‌نجامی کێشه‌ی کورد له‌ ئێستا و داهاتودا زۆر پێویسته‌، ئێستا له‌ گه‌ڵ ئه‌و پرسیاره‌ هه‌ره‌ گرنگه‌ رووبه‌ڕوو ئه‌بین که‌ بڵێی ئه‌م هه‌ڵبژاردن و شێوه‌ی پڕۆپاگه‌نده‌ی حیزبه‌کان به‌ قازانجی دێمۆکراسی و کورد بێت؟ ئێمه‌ وه‌کو کورد چه‌نده‌ له‌م هه‌له‌ سوود وه‌رده‌گرین بۆ دامه‌زراندنی دێمۆکراسی؟‌
2. دێمۆکراسی چه‌مکێکه‌ که‌ ئه‌بێ هه‌وڵی دامه‌زراندنی بده‌ی و ئه‌و جۆره‌ که‌ ده‌تهه‌وێ باری بێنی. پێشتر بوونی نیه‌ و هه‌ر چۆنێ هه‌ڵسوکه‌وتی ڵه‌ گه‌ڵدا بکه‌یت وا رادێت. پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن له‌ وڵاتێکی وه‌کو ئێراق و به‌ تایبه‌ت بۆ کورد ده‌رفه‌تێکی زۆر له‌بار فه‌راهه‌م ئه‌کا بۆ دامه‌زراندنی دێمۆکراسی. له‌م ماوه‌یه‌دا ئیمکانی ره‌خنه‌ له‌ ده‌سه‌ڵات هه‌یه‌، خه‌ڵک زیاتر سه‌رنجی قسه‌ و باسه‌کان ئه‌ده‌ن و به‌شداری کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کان ئه‌بن. حیزبه‌کانیش فورسه‌تێکی باشیان بۆ ئه‌ره‌خسێ تاکو بتوانن په‌یوه‌ندی له‌ گه‌ڵ خه‌ڵکدا بگرن و ئاگاداری به‌رنا‌مه‌که‌نایان بکه‌ن و ورده‌ ورده‌ لایه‌نه‌ جۆراوجۆره‌کان ده‌س بکه‌ن به‌ دیالۆگ و هه‌رکامیان له‌ بۆچوونی خۆی دیفاع بکات و هه‌وڵ بدا بۆ به‌ده‌سهێنانی ده‌نگی خه‌ڵک.
3. دێمۆکراسی دوو لایه‌نی هه‌یه‌: لایه‌نی ساختاری (Structural) و لایه‌نی (Agency). هه‌ڵبژاردن خۆی به‌شێکه‌ له‌ لایه‌نی ساختاری و له‌ هه‌مان کاتیشدا ئه‌توانێ ئه‌م دوو لایه‌نه به‌ قووه‌ت کات. له‌م پڕۆسه‌یه‌دا ده‌کرێت هه‌وڵ بدریت بۆ چه‌سپاندنی سیستمی فره‌حیزبی له کوردستان، پانتای چالاکی کۆمه‌ڵه‌ی مه‌ده‌نی به‌رفراوان بێت، یاسای هه‌ڵبژاردن چاک بکرێت، دام و ده‌زگای پێویست دابمه‌زرێت، بێلایه‌نی ده‌سه‌ڵات ره‌چاو بگیرترێت. له‌ لایه‌کی تریشه‌وه‌ ده‌کرێت به‌و قسه‌ و باسانه‌ که‌ دێنه‌ گۆرێ، ئاستی وشیاری خه‌ڵک به‌رزتر بێته‌وه‌، زیاتر به‌شداری بکه‌ن له‌ بۆنه‌ و کیشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان، رێز بگرن له‌ مافی "ئه‌ویتر"، رۆحی ته‌حه‌مول گه‌شه‌ بستێنێت و ....
4. بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن به‌ره‌و کوێمان ئه‌بات؟ ئایا ئه‌م رێگا که‌ گرتوومانه‌ته‌ به‌ر، به‌ره‌و دێمۆکراسیه‌؟ چه‌نده‌ باس له‌ ته‌حه‌مول کراوه‌؟ چه‌نده‌ یاسای هه‌ڵبژاردن که‌وتۆته‌ به‌ر قسه‌ و باسی گشتی؟ و ... ئه‌وه‌ی ده‌یبینین هه‌ڵپه‌ڕینه‌و کارناواڵی ئۆتۆمۆبیله‌کان و هیچیتر! له‌ گه‌ڵ رێزمدا بۆ گۆرانیبێژه‌کان به‌ڵام ناتوانین حاشا له‌وه‌ بکه‌ین که‌ به‌ داخه‌وه‌ وا دیاره‌ له‌ ئه‌م پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنیه‌شدا هه‌ر وه‌ک زه‌ماوه‌ن، ده‌وری سه‌رکی ئه‌گێڕن و ئه‌وه‌ی پسپۆڕ و کارناسی سیاسه‌ته‌ خه‌ریکی هه‌ڵپه‌ڕینه‌! پێم وابێ له‌مه‌ولا زانایانی سیاسه‌ت و زانسته‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان ئه‌بێ له‌ سه‌ر نزیکی و لێکچوونی هه‌ڵبژاردن و هه‌ڵپه‌ڕین و په‌یوه‌ندی نێوانیان بنوسن. ئه‌وه‌ی که‌ له‌م رۆژانه‌دا به‌دی ئه‌کرێت نیشانده‌ری دوورکه‌وتنه‌وی زیاتر له‌ دێمۆکراسییه. (Bond) له‌ زۆربووندایه‌ و (Bridge)‌ به‌ره‌و رووخان و نه‌مان ئه‌چێت. ‌

نگرش خودانتقادی «په‌شێو»

1. در روزهای گذشته به ابتکار و همت کاک ناصر حسامی، شعری از شاعر نامی کرد «په‌شێو» برای ترجمه به زبان فارسی انتخاب گردید که در نوع خود جالب بود. در دوران ما که شبکه های مجازی مختلفی شکل گرفته اند و زمان و مکان را فشرده تر ساخته اند، ابتکاراتی از این دست مغتنم و ضروری است و می تواند کردها را که با کمال تأسف در سراسر جهان پراکنده اند به هم مرتبط سازد تا شاید به نوعی به تمرین دموکراسی بپردازیم یا به تدریج درک مشترکی از وقایع و پدیده های مختلف داشته باشیم.
2. خوشبختانه بارها این شعر «په‌شێو» را خوانده ام:
ئاسمانی تۆ به‌ر پێی خۆته‌!
سه‌رت شۆر که‌
ملت که‌چ که‌!
چاو مه‌گێره‌ بۆ ئه‌ستێره‌ و ئاسمان و خوا!
ئه‌وه‌ی بستێک خاکی نه‌بێ
خوا و ئه‌ستێره‌ و ئاسمانی کوا؟
3. در مورد ترجمه و اصول و قواعد آن و تسلط مترجم بر زبان مبداء و مقصد، بسیار سخن رفته است و از آن جایی که تکرار حتی ملیح آن قبیح است از این قباحت پرهیز می کنم. اما ذکر نکته ای را ضروری می دانم: بر این باورم که شاعران و نویسندگان بزرگ، هر کدام مفاهیم را بر اساس ایدئولوژی و درکی که از جهان دارند، بازتعریف می کنند و فضای گفتمانی منسجم و خاصی را شکل می دهند به گونه ای که درک افکار و آثارشان وابسته به درک آن فضای گفتمانی است. اگر این باور درست باشد، برای فهم و به تبع آن، ترجمه ی شعر شاعرانی چون «په‌شێو» باید قبل از هر چیز فضای گفتمانی و مفهومی وی را فهمید؛ آنگاه نسبت به ترجمه ی آن همت گماشت.
4. تردیدی نیست که فضای گفتمانی شعر «په‌شێو» از انسجام بالایی برخوردار است. وی ناسیونالیستی رادیکال است که بر خلاف معمول، علل ناکامی کردها را بیش از آنکه معلول علل و عوامل خارجی بداند و بدانها بپردازد به علل داخلی ناکامی و انحطاط کردها اشاره می کند. وی نگرشی خودانتقادی دارد و از بیان صریح آن ابایی به دل راه نمی دهد. در شعرهای متعددی تیغ تیز نقد را متوجه رهبران و احزاب کردی می نماید و از آنها به عنوان عوامل ناکامی یاد می کند و گاه بسیار تحقیرآمیز در موردشان سخن می گوید.
5. چنانچه این دو ویژگی (ناسیونالیست و نگرش خودانتقادی) را مد نظر نداشته باشیم، ممکن است در ترجمه ی شعر فوق دچار اشتباه گردیم. به نظر من در بند اول شعر «ئاسمانی تۆ، به‌ر پێی خۆته‌! » شاعر آمرانه گزاره ای خبری را بیان می دارد. این بند از شعر از ناسیونالیسم رادیکال شاعر حکایت دارد و آن را در همین جا متوقف می سازد. در بند دوم و سوم که «خود» را مورد خطاب قرار می دهد انتقاد و حتی تحقیر را آغاز می کند: «سه‌رت شۆڕ که‌»، «ملت که‌ج که‌!». در کردی واژه های «سه‌رشۆڕ» و «مل که‌چ» را داریم که هر دوی آنها برای تحقیر و ناتوانی به کار می روند و شاعر نیز به طور اتفاقی از آنها بهره نبرده است. در ترجمه ها این امر که نشان از تفکر و نگرش خودانتقادی شاعر دارد مورد توجه قرار نگرفته است. در بند بعدی نیز نقد روش، سرزنش و شکایت را ادامه می دهد و از انتخاب راه اشتباه و بیهودگی آن سخن می گوید (آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد)(چاو مه‌گێڕه‌بۆ ئه‌ستێره‌و ئاسمان و خوا!). وی در یک کلام می خواهد بگوید اول خاک سپس آسمان و در واقع همه چیز خاک است.

۱۳۸۸ بهمن ۳۰, جمعه

جامعه ی مدنی مجازی در سقز

در سالهای گذشته اتفاق خوبی که عرصه­ی فرهنگ و سیاست را در سقز تحت تأثیر قرار داد، تأسیس سایت خبری شارنیوز بود. این سایت خبری چند ویژگی عمده داشت:

1. از افراط و تفریط پرهیز می­کرد؛

2. مشی انتقادی داشت؛

3. سعی می­کرد قواعد حرفه­ای خبررسانی را رعایت نماید؛

4. موجب پیوند مخاطبانش شده بود؛

5. در مورد مسائل جامعه گفت­وگو ایجاد می­کرد و

6. مورد اعتماد بخش وسیعی از مخاطبانش بود.

در حالی که در این دوران که اطلاعات در حد گسترده­ای در سطح جهان منتشر می­گردد و نقش خبر و خبررسانی به موقع و درست، غیر قابل انکار است، متأسفانه فعالیت سایت شارنیوز تعطیل می­شود و یکی از منابع معتبر خبر از دست می­رود. این اتفاق به هیچ وجه خوب نیست و از روزهای بد حکایت دارد.

به ابتکار مدیران سایت و برای ارتقای فرهنگ وبلاگ­نویسی، ایجاد فضای تعامل و گفت­وگو، تمرین دموکراسی، رشد فردیت و ... وبلاگستان سقز نیز تأسیس شده بود که در آن جا مباحث بسیار جالب و پرباری مورد بحث قرار گرفت و افراد متعددی در این مباحث شرکت می­کردند. در روزها و ماههای گذشته به تدریج بعضی از وبلاگها را هک یا فیلتر کردند و از چند روز قبل خود وبلاگستان نیز توقیف شده است.

وبلاگستان سقز این ویژگی بسیار مهم را داشت که نوعی شبکه­ی مجازی را ایجاد کرده بود که می­توان آن را جامعه­ی مدنی سقز نام نهاد. در مورد وقایع مهم ایران، کردستان و سقز بحث­های جدی در می­گرفت و مخالفین و موافقین، نظرات خود را مطرح می­کردند. اگر چه عده­ای با کامنت­های توهین­آمیز آگاهانه یا ناآگاهانه تلاش می­کردند فضای قابل اعتماد و دموکراتیک وبلاگستان را آلوده سازند اما مسیر و جهت اصلی رو به دموکراسی داشت.

فیلتر وبلاگستان نیز یکی از خبرهای بدی بود که در روزهای قبل شنیدم و مطئنم این اقدام به نفع هیچکس حتی مخالفان دموکراسی نیست.

۱۳۸۸ بهمن ۱۸, یکشنبه

جای مختار و هژیر خالی

1. در ماههای گذشته شاهد دستگیری تعداد زیادی از دانشجویان کرد بوده ایم، دوری این عزیزان برای ما بسیار سخت و دشوار است. یکی از این دوستان که در سالهای اخیر مشی منطقی و معتدلی را در فعالیتهای سیاسی خویش به نمایش گذاشته است دوست سخت کوش و جدی ما کاک مختار زارعی است. از سالهای دور ایشان را می شناسم. خستگی ناپذیر بود و انرژی فوق العاده ای دارد و در تأسیس اتحادیه دموکراتیک دانشجویان کرد و ترویج اندیشه ی دمکراسی و حقوق بشر نقش بسزایی را در کردستان ایفا کرده است. اکنون مدتی است که در زندان به سر می برد و این برای ما جای تأسف است. امیدوارم هر چه زودتر آزاد گردد و دیدار با ایشان ما را خوشحال گرداند.
2. یکی دیگر از دوستان دربند هژیر کردنژاد است که در دانشگاه تهران دانشجوی رشته ی علوم اجتماعی است. ذهن نقاد و پرسشگری دارد. اول دبیرستان بود که به عنوان معلم مطالعات اجتماعی با ایشان آشنا شدم. مؤدب، صمیمی و مهربان بود. این روحیه را در دانشگاه نیز حفظ کرده بود. امیدوارم هر چه زودتر آزاد گردد.می دانم که آزادی را بسیار پاس می دارد.